طرح فعال‌سازی معادن کوچک و متوسط در نقاط مختلف کشور که به‌دلیل شرایط داخلی یا بین‌المللی نیمه‌فعال یا تعطیل شده بودند از آذر سال ۹۷ تعریف و در سال ۹۸ عملیاتی شد و احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک‌مقیاس یکی از برنامه‌های سال ۹۹ برای کمک به تولید است.
چندی پیش خداداد غریب‌پور، رئیس هیات عامل ایمیدرو درباره عملکرد این سازمان در زمینه احیا و فعال‌سازی معادن کوچک‌مقیاس گفت: تاکنون هزار و ۴۶۶ معدن مورد پایش قرار گرفته و تا پایان سال ۱۳۹۸ حدود ۱۴۶ معدن احیا شد.
او با تاکید بر اهمیت احیای این نوع معادن و کمک آنها به رشد اشتغال اظهار کرد: معادن کوچک به‌دلیل اشتغالزایی و گستردگی در نقاط مختلف کشور، می‌توانند در ایجاد اشتغال پایدار در بخش معدن و توسعه متوازن کشور نقش بسیار مهمی ایفا کنند.
با همه این تاکیدات مسئله این است که معادن کوچک هنوز نتوانسته‌اند آنطور که باید پا بگیرند. برخی کارشناسان مطرح می‌کنند که باوجود معادن بزرگ دولتی دیگر بازاری برای معادن کوچک بخش خصوصی باقی نمی‌ماند؛ بنابراین در بین مشکلاتی مثل نبود ماشین‌آلات به‌روز، تعدد قوانین و بروکراسی اداری مشکل بازارسازی برای فروش مواد معدنی از مواردی است که بر آن تاکید شده است.
نداشتن ماشین‌آلات به‌روز
عباسعلی ایروانی، مدیرکل دفتر نظارت امور معدنی وزارت صمت گفت: طرح تجهیز معادن کوچک جزو طرح‌های اقتصاد مقاومتی است که مورد توجه واحدهای مربوطه وزارتخانه ازجمله شرکت تهیه و تولید مواد معدنی قرار گرفته است.
مدیرکل دفتر نظارت امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در بررسی دلایل تعطیلی معادن کوچک گفت: هرچند برخی معادن کوچک در گذشته فعال بوده‌اند اما در شرایط و مقاطعی به‌دلیل نداشتن بازار تعطیل‌شده‌اند؛ بنابراین بازار نخستین چیزی است که این دسته از معادن به آن نیاز دارند.
ایروانی با تاکید بر اینکه یکی از مشکلات راه‌اندازی معادن کوچک مسئله بازار است، بیان کرد: به‌هرحال بازار به مقدار مشخصی از مواد معدنی نیاز دارد و بیش از آن کشش ندارد. در این بین معدنکاران باید برای فرآوری مواد معدنی که قابلیت فرآوری دارند تلاش کنند تا با ایجاد ارزش‌افزوده و دوری از خام‌فروشی زمینه رشد صادرات را فراهم و بازارهای خاص خود را پیدا کنند. مدیرکل دفتر نظارت امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در ادامه بررسی دلایل تعطیلی معادن کوچک تصریح کرد: تعطیلی معادن کوچک دلایل دیگری هم دارد که وجود معارضین محلی، سنگ‌اندازی سایر دستگاه‌های اجرایی و نداشتن ماشین‌آلات به‌روز ازجمله این موارد است. استفاده از ماشین‌آلات قدیمی و مستهلک مسئله‌ای است که امروز بسیاری از معادن کوچک با آن دست‌به‌گریبان هستند. در شرایط حاضر باتوجه به افزایش نرخ دلار، بهره‌بردار قادر به خرید و تهیه ماشین‌آلات به‌روز نیست.
ایروانی با اشاره به نقش مثبت صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی اظهار کرد: باتوجه به ضرورت حمایت مالی از فعالان معدنی، اگر صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی بتواند تسهیلاتی برای خرید ماشین‌آلات دست دوم با فناوری روز به فعالان معدنی بدهد، آنها می‌توانند رشد کنند. معدنکاران کوچک با دریافت این تسهیلات و کسب مجوزها می‌توانند ماشین‌آلات دست دوم را وارد کنند.
مدیرکل دفتر نظارت امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این سوال که وضعیت امسال معادن کوچک را چطور پیش‌بینی می‌کنید، خاطرنشان کرد: باتوجه به برنامه‌ریزی‌های شرکت تهیه و تولید مواد معدنی و سخنان داریوش اسماعیلی، معاون معدنی وزیر صنعت، معدن و تجارت شرایط خوبی در انتظار نیست. قرار بود حدود ۳۰۰معدن احیا شود که امیدواریم باتوجه به برنامه‌ریزی‌ها و صحبت‌هایی که مطرح می‌شود این رقم به هزار برسد.
بروکراسی اداری مانعی بزرگ
مالک رحمتی، نایب‌رئیس انجمن سنگ ایران نیز با تاکید بر لزوم توجه به مسئله اکتشاف در افزایش تولید و فعالیت معادن کوچک و متوسط گفت: ایران یکی از ۱۰ کشور معدنی دنیا است که سهم قابل‌توجهی از ذخایر سنگ‌های تزئینی را در اختیار دارد.
در حالی که هر استانی یک ظرفیت در سنگ‌های تزئینی دارد، متاسفانه توجه جدی به اکتشافات جدید نشده است. او تاکید کرد: اگر می‌خواهیم توسعه و جهش تولید پایدار باشد باید توجه جدی به اکتشافات جدید را در دستور کار قرار دهیم و مشوق‌هایی را هم برای افرادی که به اکتشاف می‌پردازند در نظر بگیریم.
نایب‌رئیس انجمن سنگ ایران با اشاره به نقش منفی سازمان‌ها و بروکراسی اداری در توسعه معادن کوچک و متوسط گفت: بسیاری از معادن کوچکی که تعطیل شده‌اند با بهانه‌تراشی و مزاحمت‌های برخی سازمان‌های مرتبط با فعالیت‌های معدنی ازجمله محیط‌زیست و بانک‌ها از تولید مانده‌اند.
او تاکید کرد: باتوجه به این مهم حداقل کاری که می‌توانیم انجام دهیم رفع بهانه‌تراشی‌ها و مزاحمت‌های بروکراتیک و اداری است. با این کار می‌توانیم فرصتی را در نظر بگیریم تا معادن کوچک بتوانند خود را بازیابند.
بی‌ثباتی در بازارهای بین‌المللی
رحمتی با بیان اینکه یکی از بزرگ‌ترین موانع توسعه صنعت معدنی کشور پایدار نبودن بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌هایی است که ازسوی نهادهای مجری و سیاست‌گذار صادر می‌شود، اظهار کرد: عامل اصلی بی‌ثباتی در بازارهای بین‌المللی آیین‌نامه‌های خلق‌الساعه و ضدونقیضی است که ازسوی سیستم اداری صادر می‌شود؛ بنابراین درخواست می‌شود در سال جدید از صدور آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های ناگهانی که بی‌ثباتی در بازار داخلی و بین‌المللی را به همراه می‌آورد،اجتناب شود.
او تاکید کرد: آنچه عامل رشد و توسعه است ثبات در قوانین و پایداری در اجراست که توسعه متوازن را به همراه می‌آورد. نایب‌رئیس انجمن سنگ ایران در پایان به نقش ماشین‌آلات در توسعه معادن کوچک اشاره کرد و گفت: آنچه چرخ معادن را می‌چرخاند وجود ماشین‌آلات متناسب با استخراج است.
متاسفانه امروز برای واردات ماشین‌آلات نو با مشکلاتی روبه‌رو هستیم اما می‌توانیم تسهیل ورود ماشین‌آلات دست دوم را در دستور کار قرار دهیم. فراموش نکنیم که تزریق ماشین‌آلات به معادن کوچک می‌تواند گره بزرگی از مشکلات تولید را باز کند.