تحليل و عملكرد سنگ هاي تزئيني در محيط هاي شهري
سنگ هاي تزئيني همانطوريكه از نامشان پيداست بيشتر جنبه زيبائي و زيباسازي دارند ولي آيا اين زيبائي بايد كوتاه مدت باشد يا بلند مدت. سنگ گل نيست كه انتظار عمر چند روزه از آن داشته باشيم بلكه با توجه به موارد مصرف و هزينه هاي آن اجباراً بايستي سالهاي سال عمر كرده و زيبائي خود را حفظ نمايد. سنگ نصب شده بسادگي قابل تعويض نيست تا اگر فردا رنگ باخت يا تخريب شد يا از رنگش خوشمان نيامد فوراً اقدام به تعويض آن نمائيم. پس بايد در موقع انتخاب سنگ علاوه بر زيبائي به ويژگيهاي ديگر آن كه در پشت ظاهر زيباي آن نهفته است توجه شود و اين ويژگيها بايد با كاربرد مورد نظر آنها متناسب باشد يعني سنگ بتواند وقتي در معرض نور شديد آفتاب، آلودگي هوا، باد و طوفان، علي الخصوص بادها و طوفان هاي داراي مواد جامد چون شن و ماسه، بارندگي هاي شديد، رطوبت هوا، نزديكي محل نصب به درياها و درياچه ها و سدها و رودخانه ها و آبهاي حاوي املاح زياد بخصوص باتلاق ها و چربيها و مواد شوينده و اسيدي و ساير مواد شيميائي، سوخت ها، عبور و مرور مردم از روي آنها، عبور وسائل نقليه و غيره ازروي آنها، سرخوردن در موقع عبور از روي آنها قرار مي گيرد مقاومت لازم را داشته باشد و سنگي انتخاب شود كه مناسب با مشخصات محل نصب باشد كه متأسفانه در حال حاضر فقط زيبائي سنگ و قيمت آن مورد نظر است و توجه نمي شود كه هر سنگي نمي تواند مصرف همه جائي داشته باشد. همانطوريكه شخص همه كاره وجود ندارد و هر كسي براي كاري مناسب است سنگ نيز چنين مي باشد.
حداقل اگر با ويژگي هاي سنگ آشنا نيستيم و مشاور خوبي براي اين كار نداريم قبل از انتخاب سنگ در شهر بگرديم و از سنگ هاي نصب شده و محيط آن بازديد نمائيم و البته بيشتر نماهاي قديمي را مورد بززسي قرار دهيم چرا كه سنگ هاي تازه نصب شده معايب كار را نشان نخواهند داد و به همان دليل كه هر عروسي روز عروسي زيباست سنگ تازه نصب شده نيز زيبا خواهد نمود.
سنگ يك ماده طبيعي و زيبا است بشرط آنكه درست انتخاب شده و بكار رود ما از سنگ بيش از حد معمول در ساختمانها استفاده مي كنيم ولي در قسمت هاي ديگر چون كف كوچه و خيابان ها و پياده روها و جدول بندي خيابان ها و كنار جوي ها بيشتر از آسفالت و بلوك هاي سيماني و غيره استفاده مي كنيم كه تناسب چنداني با اين كاربردها ندارند و برمشكلاتمان نيز مي افزايند چرا كه بلوك هاي سيماني دوام خوبي در برابر آبهاي آلوده اسيدي كه از جوي ها و كناره جدول بندي خيابان ها جاري مي شوند نداشته و جلوه زيبايي ندارند و براي زيبا جلوه كردن نيازمند رنگ مي باشند و از طرفي براي تهيه و نصب آنها به سيمان و شن و ماسه زياد نيازمنديم كه از هر دو نظر در حدي در مضيقه هستيم و با برداشت شن وماسه مشكلاتي را نيز براي تغيير زمين ساختي و در نتيجه آبخيزداري و محيط زيست و غيره ايجاد مي كنيم بعلاوه با مصرف مارن و ساير خاكهاي رسي براي توليد سيمان و سراميك روز به روز زمينهاي كشاورزي را محدود تر مي كنيم. در صورتيكه اگر از سنگهاي مناسب براي ساخت بلوك ها و سنگ فرش ها استفاده كنيم كه بلوك ها را مي توان به همان شكل از كوه ها با اره هاي مخصوص بريد و سنگ فرش ها را نيز مي توان به سادگي از لاشه هاي دورريزي كه معادن سنگ را فرا گرفته اند تهيه كرد و بدين ترتيب علاوه بر آزاد كردن سينه كارهاي معدن سنگ مي توان با هزينه كمتري مصالح با دوام تر و مناسبي را بدست آورد.
با بكارگيري سنگ فرشها در كف پياده روها و كوچه ها و پارك ها و غيره علاوه بر ايجاد محيط طبيعي مناسب و طرح خوب از بكارگيري آسفالت نيز خودداري نمود كه بدين ترتيب علاوه بر كاهش مصرف شن و ماسه از مصرف قير در سطح شهر نيز كاسته مي شود. همچنين با توجه به عادت بدي كه داريم و همه روز خيابانها را به دلايل مختلف مي كنيم و براي كندن از ماشين آلات مختلفي استفاده مي شود كه ايجاد آلودگي صوتي و تنفسي را به همراه دارند با بكارگيري سنگفرش عمل كندن راحت تر انجام شده و براي بازسازي نيز نيازي به مواد جديد نبوده بلكه از همان سنگ هاي كنده شده استفاده مي شود.
مسائل زيادي درباره سنگهاي تزئيني وجود دارد كه در يك جلسه و زمان محدود امكان بازگويي آنها وجود ندارد. مثلاً در مورد طرح نصب، نحوه نصب، حداكثر ارتفاع نصب در نماهاي خارجي ساختمانها و غيره.
براي بهبود وضع چه بايد كرد كه اشتباهات به حداقل برسند : بعضي از اشتباهات ضرر و زيانش به خود مصرف كننده مي رسد مثلاً انتخاب سنگهاي غيرمناسب و نصب انها در كف و پله ها و ديوارهاي داخلي ساختمان. ولي بيشتر اين ضرر و زيانها متوجه جامعه است چرا كه نماي بيروني ساختمانها تعيين كننده زيبايي شهر بوده و امنيت جامعه را نيز بايد تأمين نمايد نصب بد در نماي خارجي باعث به خطر افتادن جان مردم مي شود و از نظر رنگ نيز ممكن است جلوه ظاهر شهر را نازيبا نمايد و يا حتي ممكن است در مرحله اول خوب بوده و در اثر رنگ باختن و تخريب جلوه بدي داشته باشد همچنين اگر سنگهايي كه در كف مصرف مي كنيم از نظر سر خوردن مورد آزمايش قرار نگيرند باعث زمين خوردن مردم شده و خطر شكستگي استخوانهاي دست و پا و كمر و يا حتي مرگ وجود دارد. احيراً در كشورهاي پيشرفته آزمون هاي لازم در مقابل سر خوردن نيز براي سنگهاي كف به عمل مي ايد.
اصلاح اين امور وظيفه چه ارگان هايي است و مسئوليت اصلي را چه سازمانهايي به عهده دارند.
وزارت مسكن و شهرسازي مسئول تدوين آئين نامه هاي نصب سنگ بوده و بايستي هر چه زودتر آئين نامه مربوط را تدوين و در اختيار همگان قرار دهد. شهرداري ها نيز كنترل نصب را طبق آئين نامه هاي مربوط به عهده گرفته و در مورد بكارگيري سنگ بجاي بلوك هاي سيماني و آسفالت در محل هاي مناسب همت گمارده و خيلي براي پيمانكاران تعويض كننده بلوك ها و رنگ كننده ها دلسوزي ننمايند.
ارگانهاي دولتي و ملي كه مجري طرح هاي بزرگ بوده و يل بر آنها نظارت دارند بايد پيمانكاران را موظف به انتخاب و بكارگيري درست سنگ نموده و از اشخاص و سازمانهاي صلاحيت دار در اين مورد براي نظارت و كنترل استفاده نمايند. آن چه در اين جا مي توانم از مسئولين شهرداري ها درخواست نمايم اين است كه حداقل از بكارگيري سنگ هاي آهكي رنگي ( امثال مرمريت ها و مرمرهاي رنگي بخصوص تراورتن هاي رنگي) در كف و نماهاي بيروني ساختمان ها جلوگيري نمايند و توجه نمايند كه حتماً اين نوع سنگها در نماهاي بيروني در مدت كمي (حداكثر پنج سال) رنگ خود را بتدريج باخته و تخريب خواهند شد.
متأسفانه مترو از اين نوع سنگ ها در مسير تهران ـ كرج استفاده نموده و بعضي ارگانهاي ديگر نيز در نماي ساختمان هاي بزرگ استفاده مي نمايند و از عواقب ناهنجار آنها با خبر نيستند گو اين كه در همين مسير تهران ـ كرج كه هنوز كار نصب به پايان نرسيده رنگ باختگي اين سنگ ها قابل مشاهده است.