سنگ تزئینی مزیتی اقتصادی در شهرستان محلات از توابع استان مرکزی است که جان مایه حیات آن در بازاریابی و بازارشناسی نهفته است اما اکنون تنگناهایی در صادرات این محصول معدنی وجود دارد که به عنوان پاشنه آشیل این حوزه نیازمند توجه است.
به گزارش روزگار معدن به نقل از ایرنا، بزرگ‌ترین ذخایر تراورتن خاورمیانه در محلات از توابع استان مرکزی است و این شهرستان به‌عنوان کانون تولید سنگ ۵۰ درصد کل ماده معدنی تراورتن ایران را تولید می‌کند و ظرفیت مطلوب محلات در تولید سنگ‌های ساختمانی مرمریت، چینی، کریستان، ترانیکس و ترامیت (سنگ خام و تراورتن) نیز توانسته ایران را در رتبه نهم تولید سنگ تزئینی در بین ۱۸ کشور تولید‌کننده سنگ تراورتن قرار دهد.
در جای‌جای تاریخ و تمدن ایرانی آثار و مستندات فراوانی از ستون‌های عظیم برافراشته، طاق‌های سنگی حجیم وجود دارد که نشان از هنر و مهارت پیشینیان دوران باستان در به‌کارگیری ماهرانه سنگ در ساخت‌وساز بناها و تندیس‌ها دارد و وجود ذخایر غنی و پربار سنگ‌های تزئینی در ایران نیز نعمتی است که باید به صورت بایسته و موثر از آن در حوزه اقتصادی بهره جست. ۸هزار و ۸۰۰ معدن فلزات رنگی، خاک‌های صنعتی و سنگ‌های نما و ساختمانی در کشور وجود دارد که یک‌هزار و ۹۰۰ مورد از آنها در حوزه سنگ‌های تزئینی است.
ظرفیت شناخته شده معادن کشور ۴۷ میلیارد تن برآورد شده که ۴میلیارد تن آن مربوط به ذخایر سنگ‌های تزئینی است و مصرف واقعی سنگ در کشور با توجه به فراز و نشیب‌های ساخت‌وساز ۵/۷میلیون تن و ظرفیت استخراج این ماده معدنی، سالانه افزون بر ۲۵ میلیون تن است. وجود ذخایر غنی سنگ نما و تزئینی موجب شده که ایران در ۴رتبه اول تولیدکنندگان سنگ جهان قرار گیرد و با توجه به موقعیت استراتژیک ایران وضعیت ممتازی نیز برای این محصول با ارزش معدنی در بازارهای هدف منطقه وجود دارد که باید در سایه برنامه هدفمند از این فرصت به نحو شایسته استفاده کرد. نگاهی به وضعیت رقبای قدرتمند در صادرات سنگ خام و فرآوری شده مانند ترکیه، هند، ایتالیا و چین بیانگر این مطلب است که برخلاف سوابق طولانی و عنوان پیش‌قدمی در این رشته، کشورمان به دلیل خامفروشی در حوزه اقتصاد صنعت سنگ با مشکلاتی روبه‌رو است.
فعالان صنعت سنگ بر این اعتقاد هستند که صادرات بی‌رویه سنگ خام بزرگ‌ترین مانع رشد کمی و کیفی این حوزه معدنی است و روند رو‌به‌رشد هزینه‌های استحصال و تولید در این رشته مانند افزایش دستمزد کارگر و هزینه خدمات گمرکی و بهره بانکی بالا درکنار تحریم‌ها از‌جمله عوامل مهم کندی رشد صادرات سنگ در کشور است. آنان بر این‌باور هستند که روش‌های استخراج نامناسب سنگ تزئینی و نبود آموزش کافی کارگران فعال در این بخش معدنی سبب ناکامی در کیفیت و صادرات شده و تا این معضل حل نشود نمی‌توان بالندگی اقتصادی را برای سنگ تزئینی شاهد بود.
فعالان صنعت سنگ یادآور شدند: بازاریابی در این عرصه نیازمند پوست‌اندازی است و رشد صادرات سنگ خام سندی بر این مدعاست و شاید یکی از دلایل عمده آن این باشد که صادرکنندگان بیشتر به دنبال بازارهای آسان ورود هستند تا با تلاش کمتر کالای‌شان را عرضه کنند حتی اگر این مسئله موجب شود که حاشیه سود کمتری برای‌شان رقم بخورد.
محلات با ۲ میلیون تن سنگ تراورتن دارای ۲۵۰ واحد فرآوری سنگ است و وجود ۱۱۰ معدن غنی سنگ تزئینی در این خطه موجب شده که ۶ هزار شغل پایدار در این زمینه ایجاد شود.
ضعف دانش فنی، ماشین‌آلات و آموزش
احمد شریفی، دبیر انجمن سنگ ایران گفت: صنعت سنگ کشور در طراحی مهندسی، تامین ماشین‌آلات مناسب، مدیریت و آموزش با مشکل روبه‌رو است.
وی افزود: یک‌هزار واحد معدنی از مجموع ٢ هزار واحد موجود کشور به دلیل مشکلات بازار فروش، تحمیل حقوق دولتی و درگیری با زیان انباشته تعطیل است.
شریفی اظهار کرد: زنجیره صنعت سنگ از معدن کلید می‌خورد و ٢ هزار واحد صنعتی در حوزه سنگ با ظرفیت ٢٧ میلیون تن در کشور فعال است که ارزش جهانی آن از ۳میلیارد دلار فراتر می‌رود. دبیر انجمن سنگ ایران ادامه داد: با وجود توانمندی کشور در حوزه سرمایه ملی ذخایر سنگ معدنی می‌توان تا ۷میلیارد دلار تولید ثروت از فرآوری این محصول داشت اما، با ظرفیت ٢٧ میلیون تنی صنایع فعال سنگ اکنون فقط ١٠ میلیون تن سنگ در کشور تولید می‌شود.
شریفی گفت: ٦ میلیون تن سنگ فرآوری شده کشور سالانه صادر می‌شود که با احتساب یک میلیون تن بلوک صادراتی سنگ خام و کوپ در مجموعه آمار صادرات سنگ ایران به ۷میلیون تن می‌رسد.
وی این میزان صادرات را با توجه به توانمندی بالای کشور در سرمایه ملی سنگ ناچیز دانست و افزود: ٦ هزار واحد فرآوری در کشور وجود دارد که ٥٠٠ واحد به صورت بالقوه ظرفیت تولید و صادرات دارد و ١٥٠ واحد صادراتی است.
دبیر انجمن سنگ ایران بیان کرد: سرمایه‌گذاری در هر معدن سنگ ۷میلیارد ریال برآورد شده در حالی که برای تجهیز اولیه یک معدن سنگ ۴۰میلیارد ریال سرمایه نیاز است.
بازاریابی سنگ در گرو رونق ساخت‌وساز
عزیز میرزاییان، رئیس کمیسیون معدن انجمن سنگ ایران معتقد است: کاهش میزان ساخت‌وساز یکی از دلایل کم رونقی بازار سنگ است.
وی گفت: رکود بازار مصرف داخلی، نبود نقدینگی و طولانی شدن چرخه بازگشت سرمایه، پیکره صنعت سنگ را با مشکلاتی مواجه کرده است.
میرزاییان افزود: تنها ۱۰درصد واحدهای فرآوری سنگ کشور به‌صورت مدرن فعال هستند که محصولات همین بخش کوچک اگر با راهبرد مشخص و برنامه‌ریزی همراه شود، مزیت رقابتی برای حضور در بازارهای جهانی را قوت می‌بخشد.
رئیس کمیسیون معدن انجمن سنگ ایران اظهار کرد: اصلاح واحدهای فرآوری و تزریق فناوری روز دنیا به منظور بالا بردن سطح کیفی محصولات و کاهش هزینه‌ها لازمه حضور در عرصه بین‌المللی صنعت سنگ است.
میرزاییان تاکید کرد: رونق صنعت سنگ نیازمند بررسی کارشناسی، تخصیص منابع مالی، بازاریابی خارجی برای محصولات، و حضور پر‌رنگ در نمایشگاه‌های بین‌المللی است.
چرخه تولید سنگ را کامل کنید
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی، نماینده مردم محلات و دلیجان در خانه ملت گفت: کامل نبودن چرخه تولید سنگ، ضعف در صادرات و هزینه‌های بالای تولید مهم‌ترین مشکلات تولید سنگ در کشور است که باید در سایه همراهی هدفمند دولت و مجلس شورای اسلامی این نقیصه برطرف شود.
وی افزود: دانش فنی به‌کار گرفته در واحدهای فرآوری سنگ ایران نیازمند پوست اندازی است که لازم است با پرداخت تسهیلات ارزان قیمت این نقص برطرف شود. سلیمی ادامه داد: ۸۰ درصد تولیدات سنگ کشور مصرف داخلی دارد و تغییر نگرش برای تصاحب بازارهای بین‌المللی ضروری است.
نماینده مردم محلات و دلیجان در خانه ملت گفت: همکاری فعالانه حوزه اقتصادی سفارتخانهها موجب پویایی صادرات و تصاحب سهم بازارهای جهانی می‌شود.
وی افزود: کارشناسان اقتصادی وزارت امور خارجه و سفارتخانهها باید اطلاعات دنیا و نیاز بازار را به فعالان حوزه سنگ کشور منتقل کنند و مطابق با نیاز دنیا بازار مصرف تعریف کنند و کار صادرات تقویت شود.
سلیمی بیان کرد: اعطای تسهیلات با نرخ بالا به معدنکاران و واحدهای فرآوری مانع عرضه سنگ‌نما با قیمت مناسب و کاهش قدرت رقابت‌پذیری می‌شود.
صادرات ۴۰۰ هزار مترمربع سنگ نما از محلات
رضا ملکی، رئیس صنعت، معدن و تجارت محلات گفت: ۴۰۰ هزار متر مربع سنگ نما و فرآوری شده در ۹ماه پارسال از محلات به خارج از کشور صادر شد.
وی، ارز حاصل شده از صادرات این میزان سنگ از محلات را ۴میلیون دلار بیان کرد و افزود: این محموله‌های صادراتی بیشتر به کشورهای افغانستان، قطر، پاکستان، میانمار، رومانی، قزاقستان، عراق و روسیه ارسال شده است.
ملکی اضافه کرد: ۱۰ تا ۱۵ درصد از سنگ نمای کشور که عمده آن تراورتن است از معادن محلات استخراج و فرآوری می‌شود که به لحاظ کیفیت و مرغوبیت منحصر به فرد است.
رئیس صنعت، معدن و تجارت محلات گفت: این شهرستان به عنوان قطب تولید سنگ نمای کشور ۱۱۵ معدن دارد که ۶۲ معدن آن درزمینه تولید سنگ تراورتن فعال است.
ملکی ادامه داد: سنگ تراورتن محلات کیفیت، مشخصات فنی و شاخصه‌های خاص دارد که با سنگ نقاط دیگر کشور متفاوت است به همین دلیل در ثبت جهانی جغرافیای کالا درج شده و این محصول با عنوان تراورتن محلات ایران به ثبت رسید.
وی توضیح داد: ثبت جهانی یک ماده معدنی و یا هر محصول دیگر علاوه بر معرفی هر چه بیشتر و افزایش ظرفیت صادرات، ارزش افزوده محصول مذکور را نیز بهبود می‌دهد.
رئیس صنعت، معدن و تجارت محلات نداشتن علم بازاریابی، بازارشناسی و بازارگردی را موانع مهم صادرات سنگ و دلیل خامفروشی سنگ بیان کرد.