مقاله سعید نجاتی؛ دانشجوی دکتری زمین شناسی مهندسی دانشگاه تربیت مدرس و دبیر تولید محتوای شرکت راد استون را در ادامه مطالعه می‌کنید.
سنگ با مفهومی طبیعی
سنگ گرچه در ذهن تمام افراد یک مفهوم مشخص را تداعی می‌کند اما دنیایی است متنوع و بی مرز. در دسته بندی‌های علمی کلاسیک زمین شناسی، سنگ‌ها در سه دسته اصلی آذرین، رسوبی و دگرگونی تقسیم شده اند هرچند سنگ‌هایی با خواستگاه دوگانه نیز در این بین وجود دارند. با وجود این تقسیم بندی ها، رفتار سنگ‌ها بسیار متنوع و متغیر است. این جمله را بارها شنیده ایم: «هیچ دو سنگ مشابهی را نمی‌توان یافت!»
برخلاف بسیاری از مصالح مصنوعی که تولید آن به صورت انبوه و تکرار شونده انجام می‌شود، ذات طبیعی سنگ‌ها باعث شده تا رنگ ها، طرح‌ها و رفتارهای مختلفی داشته باشند.
اما منظور از رفتار سنگ چیست؟
برای پاسخ به این سوال میبایست با دید علمی و تخصصی وارد شد. رفتار سنگ شامل خصوصیاتی از سنگ می‌شود که در هنگام مواجهه با عوامل گوناگون ظاهر می‌شوند. ویژگی‌های فنی سنگ، ناظر بر رفتار سنگ هستند. ویژگی‌های فنی سنگ نیز در چندین دسته شامل ویژگی‌های پتروگرافی، فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی جای می‌گیرند. اگرچه رفتار سنگ‌ها می‌تواند متغیر باشد اما به کمک علم زمین شناسی مهندسی می‌توان این رفتارها را در مقیاس آزمایشگاهی مورد بررسی و تحلیل قرار داد بطوری که هر آزمایش که برای تشخیص ویژگی‌های سنگ انجام می‌شود، نمونه ای تسریع و تشدید شده از فرآیندی است که در طبیعت سنگ‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مثال فنی!
ویژگی‌های فنی سنگ چنانکه گفته شد، انواع مختلفی دارند اما باید گفت که تمام این ویژگی‌ها دارای ارتباط منطقی هستند و می‌توانند یکدیگر را کنترل کنند. برای مثال، جذب آب یکی از ویژگی‌های فنی شناخته شده و پر کاربرد سنگ‌های ساختمانی است. وقتی جذب آب در یک سنگ بالا باشد، با یک تخمین علمی می‌توان دریافت که تخلخل آن سنگ بالا و تراکم آن محدود است. دو عامل یاد شده نیز به نوبه خود می‌توانند باعث کاهش مقاومت و دوام سنگ شوند. نمونه این رفتار در سنگ‌های لایم استونی قابل مشاهده است که جذب آب زیادی دارند. کانی شناسی سنگ نیز به عنوان یکی از ویژگی‌های پتروگرافی، دارای تأثیر قابل ملاحظه بر تعدادی از رفتارهای سنگ است.
سنگ استاندارد!
با توجه به آنچه گفته شد، شناخت و لحاظ رفتار سنگ‌های ساختمانی بسیار مهم است. کشورهای پیشرفته دنیا استانداردهای خاصی را برای سنگ‌های ساختمانی تعریف کرده و توجه به آنها را در پروژه‌های خود الزامی دانسته اند. با این وجود در ایران توجه به ویژگی‌های فنی سنگ‌ها و التزام به استانداردهای موجود در بکارگیری سنگ در کاربری‌های مختلف بسیار محدود است. شناخت ویژگی‌های فنی سنگ‌های ساختمانی و بکارگیری اصولی و استاندارد آنها در ساختمان ها، دو نتیجه مهم در پی خواهد داشت:
۱) افزایش عمر مفید سنگ در کاربری مورد نظر و کاهش نیاز به تعمیر و نگهداری در بلند مدت
۲) کاهش هزینه‌های تعمیر یا تعویض
کلام پایانی
برخلاف مصالحی چون سرامیک یا آجر که رفتاری تقریباً مشخص و مشابه دارند، سنگ‌های ساختمانی به دلیل ذات طبیعی خود، رفتار متنوعی نیز دارد و نمی‌توان رفتار یک سنگ را با سنگ بعدی دقیقاً مشابه دانست. بنابراین در صورت استفاده از سنگ‌های ساختمانی در کاربری‌های مختلف مانند کف، نما، کانترتاپ، سرویس بهداشتی و غیره، باید ویژگی‌های سنگ مورد نظر را بررسی نمود و انتخابی اصولی و استاندارد داشت.