قبل از هر سخنی درود به شما همکاران عزیز انجمن سنگ و سپاس فراوان که از کسانی که در رابطه با کیفیت تولید سنباده و ساینده بحث را شروع کرده‌اند و امیدوارم با ادامه آن بتوانیم کیفیت این نوع محصولات را ارتقا بخشیم. ابتدا خودم را معرفی می‌کنم. محمود عسگریان هستم رئیس هیئت مدیره و موسس شرکت تولیدی ساب سنگ الوند. تحصیلات من در رشته شیمی صنعتی با گرایش کروژن (خوردگی) بوده و بیش از ۴۰ سال در صنایع شیمیایی و ابزار مصرفی کارخانجات فرآوری سنگهای تزئینی فعال هستم.
همانطور که مستحضرید در سال‌های اخیر مدیریت دانش به موضوعی مهم و حیاتی تبدیل شده است و جوامع علمی و تجاری هر دو بر این باورند که سازمان‌ها با قدرت دانش می‌توانند برتری‌های بلندمدت خود را در عرصه‌های رقابتی حفظ کنند. دانشمندان در تحقیقات خود دریافته‌اند که مدیریت دانش برخلاف مدیریت‌های دیگر زودگذر نیست و تاثیرات ماندگاری دارد وضعیت و فضای رقابتی سازمان‌ها بیش از پیش پیچیده و بسرعت در حال تغییر است به گونه‌ای که سرعت تغییر در بیشتر سازمان‌ها به مراتب بیشتر از سرعت توان پاسخگویی و تطبیق آنهاست. تغییرات مستمر دانش نیز وضعیت عدم تعادل جدید را برای سازمان‌ها به وجود آورده است. استفاده موثر از مدیریت دانش مستلزم فهم و شناخت دقیق مباحث مربوط به فرآیند مدیریت دانش بوده و مهم‌ترین مرحله‌ی این فرآیند، استقرار و پیاده‌سازی آن و شناخت مولفه‌های کلیدی به منظور استقرار مدیریت دانش است.
در محیط پویا و پیچیده‌ی امروز برای سازمان‌های مختلف ضروری است که به طور مداوم دانش جدید را به شکل ایجاد اعتبار بخشی و کاربرد در محصولات و خدمات خود به کار گیرند در همین زمینه «پیتر دراکر» می‌گوید راز موفقیت سازمان‌ها در قرن ۲۱ همان مدیریت دانش است و مسئله‌ی چالشی که در اینجا وجود دارد این است که مدیریت دانش نوعی وضعیت سیستماتیک بوده و مقوله‌ای است که اجرای موفقیت‌آمیز آن نیازمند نگرشی همه جانبه و فراگیر به عوامل مختلف سازمانی است و اجرایی کردن آن مانند هر سرمایه‌گذاری دیگر، مقدمات و زیرساخت‌هایی را می‌طلبد و قطعا یک تصمیم استراتژیک برای سازمان خواهد بود. در ابتدا باید با مقدمه‌‌ای شروع کنیم که به بحث سنباده یا اصطلاحاً لقمه (ساینده سنگ) مصرفی کارخانجات فرآوری سنگهای تزئینی بپردازیم. در کل برای فرآوری سنگ‌ها همه مطلع هستند و قبلا هم همکاران گفتگو نموده‌اند. بلوک‌های سنگ از معدن به شیوه‌های مختلف استخراج می‌شوند که امروز وارد این مبحث نمی‌شویم. شروع بحث ما از زمانی است که بلوک‌های سنگ به کارخانجات فرآوری سنگ حمل می‌گردند. بدیهی است کیفیت برش سنگ تأثیر زیادی در مصرف و همچنین قیمت تمام شده‌ی ابرسيوها (لقمه سنگ) خواهد داشت. در این جا چند روش سیستم برش سنگهای تزئینی را به طور خلاصه خدمتان عرض می‌کنم.
روش اول – قله بر (Block Cutting)
روش دوم – اره (Gang Saw)
روش سوم – سیم برش (Multi Wire)
امروزه روش Multi Wire سیم برش که از نظر کیفیت محصول و قیمت تمام شده ارجح است، با توسعه‌ی سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات در حال گرفتن جایگاه دو روش قبلی می‌باشد. در بخش، برش ابزار مصرفی مانند سیم برش‌ها، سگمنت‌ها و تیغه‌های برش تاثیر بسزایی در مصرف و کارایی سنباده خواهند داشت. اگر از مصرف انواع مواد شیمیایی از قبیل رزین‌های یو وی ماستیک، پلی استر و اپوکسی بگذریم به مرحله‌ی خط پولیش (ساب) می‌رسیم. خط‌های پولیش عمدتا از دستگاه پیش ساب و ساب تشکیل شده است دستگاه پیش ساب دارای ۴ تا ۹ هد (کله) و خود دستگاه‌های ساب دارای ۱۲ تا ۳۶ هد (کله) هستند. طول و تعداد هدهای ساب در سرعت و کیفیت تاثیر بسزایی خواهند داشت. هر کدام از هدها دارای ۴ تا ۹ سکتور می‌باشند که در داخل هر سکتور یک سنباده قرار می‌گیرد و سنباده‌ها به طور متوسط از ۴ تا ۹ ساعت عمر مفید خواهند داشت. بعد از هر بار مصرف حتی تعویض یک هدر زمان بر خواهد بود. با یک محاسبه کوچک تعداد انبوه مصرف این سنباده‌ها در کارخانجات فرآوری سنگ مشخص می‌شود.
سنباده چیست؟
یک نوع محصول شیمیایی است که بر اساس فرمول‌های خاص هر شرکت تولید می‌شود. از انواع سنباده‌های تولید شده امروزی می‌توانیم به باندهای مختلف از جمله نوع منیزیتی، نوع رزینی، نوع رزین دایاموند، نوع سنباده هوند، نوع اسیدی و نوع سنباده‌های شوینده (Pulitore) اشاره کنیم. ۸۰ درصد مصرف در کارخانجات ایران از ترکیب سنباده‌های منیزیتی و رزینی تشکیل می‌شوند که داخل ایران تولید شده و از کیفیت خوبی برخوردار هستند. در تولید ساینده‌های سنباده منیزیتی از باند منیزیم اکساید، منیزیم کلراید، مواد جلا دهنده و ساینده مانند سیلیکون کاربایدها یا الماس‌های مصنوعی استفاده می‌شود. مبنای کیفیت این سنبادها به فرمولاسیون شرکت و کنترل کیفی مواد اولیه و پروسه تولید بستگی دارد. این مواد با فرمول مشخص توزین شده و در میکسرهای مخلوط در قالب‌های مخصوص پر می‌شوند. سپس برای تشکیل باند محصول به کوره حرارتی وارد می‌گردد و بعد از پخت، بسته‌بندی شده و به کارخانه‌های هدف تحویل داده می‌شود. نوع دیگری از سنباده، سنباده‌های رزینی به همین سبک ولی با پایه اصلی رزین پلی استر و مواد افزودنی است که تولید و بسته‌بندی می‌شود. مهم‌ترین فاکتور در کیفیت سنباده مصرف نوع سیلیکون کارباید است که من در اینجا نوع سیلیکون کارباید و تعریفش را خدمت شما عرض می‌کنم. در ایران مواد اولیه و سیلیکون کارباید تولید نمی‌گردد و از کشورهای دیگر همانند ایتالیا، نروژ اتریش و امروزه از چین هم وارد می‌شود.
کیفیت این سیلیکون کارباید خیلی مهم می‌باشد. این اهمیت بدلیل مشخصات شیمیایی و فیزیکی عناصر موجود تشکیل دهنده در سیلیکون کارباید و موضوع فاکتور شکل هندسی آن مواد می‌باشد. بر خلاف تصور سيليكون كارباید باید دارای شکل هندسه‌ای غیر منظمی بوده و لازم است برای بازدهی بیشتر شکل هندسی نامنظم داشته باشد؛ یعنی اگر سیلیکون کارباید مصرفی که عمدتاً کیفیت‌های بدی دارند، شکل هندسی خوبی را دارا باشند، این نوع اصلا قابل مصرف در تولید سنباده نخواهد بود و تولید آنها کارایی آنچنانی نخواهد داشت. در سنباده‌های رزینی با پایه رزین پلی استر سیلیکون کارباید و عناصر تشکیل دهنده دیگر درون این مخلوط قرار می‌گیرند. تکنولوژی جدید سنباده‌ها، رزین دایموندها هستند که امروزه در ایران تولید نمی‌شوند و بیشتر در کشور ایتالیا جا افتاده است. این محصول در حال گرفتن جایگاه دو نوع سمباده نامبرده می‌باشد. همچنین باند تشکیل دهنده آنها از نوع رزین پلی استر است ولی به جای سیلیکون کارباید از الماسه استفاده می‌شود. کارایی الماسه‌ها همیشه از سیلیکون کارباید بهتر است. طبیعتا قیمت الماسه نیز بالاتر، عمر آن خیلی بیشتر و کیفیت آن نیز بسیار مطلوب‌تر خواهد بود.
شرکتهای تولیدکننده سنباده باید مواد اولیه را دقیق بشناسند!
از سال ۱۳۳۷ شرکت ما با فرمول‌های خود شروع به تولید کرد که در ابتدا تولید نوع منیزتی برای کارخانجات سرامیکی داشتیم که تقریبا مشابه سنباده گرانیتی می‌باشد و بعد از ۸ سال تولید، چندین سال با شرکتهای ایتالیایی شریک تجاری (Joint Venture) شدیم و به صورت رسمی قرارداد مشارکت انتفاعی بستیم که این امر باعث ارتقا کیفیت محصول ما شده است. مورد مهمی که باید یادآوری شوم مواد اولیه تشکیل دهنده سنباده است. شرکتهای تولیدکننده سنباده، باید مواد اولیه را دقیق بشناسند و بتواند کیفیت آن را کنترل کنند. به عنوان مثال وقتی صحبت از منیزیم اکساید و یا منیزیم کلراید و یا سیلیکون کارباید می‌شود باید بتواند کیفیت مواد را به خوبی آنالیز نموده و شناخت کافی از تشکیل باند محصول را داشته باشد.
شرکتهای تولیدکننده سنباده در ایران در گارگاه‌های زیر زمینی بدون کنترل کیفی و کنترل پروسه تولید، محصولی با کیفیت پایین تولید می‌کنند که در نتیجه کارایی چندانی ندارند. در شرکت‌هایی که دارای سیستم کنترل کیفی و مجهز به آزمایشگاه‌های کنترل مواد و پروسه تولید و تحقیقات (R&D) هستند محصولات با کیفیتی همانند تولیدات کشورهای اروپایی تولید می‌نمایند که دقیقا با انواع آن برابری می‌کنند.
با بازدید تقریبا تمام تولیدکنندگان ایتالیایی در این زمینه به جرات می‌توان گفت سنباده‌ای که در ایران تولید می‌شود، مخصوصا نوع سنباده منیزیتی و رزینی، صددرصد با کیفیت خارجی برابری می‌کند. مشروط بر این که به صورت سیستمی و با دانش فنی تولید شود. کیفیت این سمباده‌ها از نظر بنده به این گونه است که کیفیت نوع منیزیتی حدود ۹۵ درصد مشابه محصولی است که در ایتالیا تولید می‌شود. در واقع هیچ کم و کاستی نسبت به مشابه خارجی نداشته و اگر هم کم و کاستی در رابطه با کیفیت داشته باشد، دلیل آن بیشتر مواد اولیه‌ای است که شرکت‌ها برای تولید سمباده تهیه می‌کنند و همچنین به دلیل نداشتن فرآیند کنترل تولید، کیفیت سنباده پایین می‌آید.
امروزه تولید سنباده‌های منیزیتی و رزینی در ایران رایج شده و حدود بیش از ۹۰ درصد این سنباده‌ها در ایران تولید می‌شوند و سنباده‌های وارداتی کمتر از ۱۰ درصد هستند که عمدتا از نوع اسیدی (۱۰ اکسترا) و شوینده (کلینر) از کشورهای ایتالیا و ترکیه وارد می‌شوند. حتی این نوع سنباده‌ها نیز با کیفیت کمی پایین‌تر در داخل کشور تولید می‌شوند.
در رابطه با همین موضوع در کشورهای اروپایی به دلایل ذیل این سمباده‌ها تقریبا از روند تولید خارج شده و نوع رزین دایاموند جایگرین شده است. از برتری این نوع می‌توان گفت که عمر این سنباده‌ها بیش از ۲۰ برابر سنباده‌های رزینی و منیزیتی بوده که در آنها از الماس مصنوعی به جای سیلیکون کارباید استفاده می‌شود. در نتیجه کیفیت بالاتری نسبت به سنباده منیزیتی دارند و در ضمن طولانی‌تر بودن عمر استفاده از این سنباده‌ها باعث جلوگیری از توقف خط تولید و افزایش راندمان فرآوری سنگ می‌شود.
در کشور ما تنوع عظیمی از معادن سنگ مختلف وجود دارد که هر کدام از نظر استحکام و ظاهری به چندین دسته تقسیم می‌شوند. با داشتن این تنوع عظیم سنگهای ماربل و گرانیت که دارای خواص فیزیکی و شیمیایی مختلف هستند، طبیعتا سنباده‌های مرتبط برای فرآوری این نوع سنگ‌ها نیز باید بصورت همگام تولید شوند. موضوع دیگری که می‌وان به آن اشاره کرد آلودگی محیط زیست کمتر سنباده رزین دایاموندها نسبت به رزینی و منیزیتی می‌باشد. تولید سنباده باید با دانش شناخت فنی نوع سنگ انجام گیرد به همین دلیل سنباده منیزیتی و رزینی تیپ‌های مختلفی دارند که برای سنگهای مختلف مناسب هستند همانند تیپ FC ,Fo, T, XD ,TIN,P و غیره.
موضوع بعدی که باید در موردش تمرکز نماییم گرید بندی سنباده ها است. در این رابطه سنباده‌های مصرفی از گرید ۱۶ تا ۲۰۰۰ تقسیم‌بندی می‌شوند که بیش از ۲۰ نوع گرید در هر نوع سنباده وجود دارد که در کارخانجات مورد استفاده قرار می‌گیرند. نحوه چیدمان این سنباده‌ها در دستگاه‌های کارخانه بسیار هم می‌باشد، بعضا اتفاق می‌افتد که سنباده‌ای با کیفیت بالا خریداری می‌گردد ولی مناسب سنگ مورد نظر نبوده و یا بدون لحاظ کردن دانش چیدمان ترتیبی سنباده نمی‌توان محصول مطلوبی تولید نمود.
لازم به ذکر می‌باشد که امروزه کارخانجات سرامیک که دارای دستگاه‌های پالیش هستند، از همین سنباده (لقمه) و سنباده لاپاتا (موج‌دهنده) استفاده می‌کنند که این نوع هم در ایران تولید می‌شود و کیفیت مناسبی دارد. بحث کیفیت سنباده تنها به تولید سنباده بستگی ندارد و نحوه چیدمان و مهندسی فروش هر شرکت تولیدکننده بسیار حائز اهمیت می‌باشد. در کل بدون افراد متخصص و فنی امکان تولید و فروش سنباده‌ها در بلندمدت امکان‌پذیر نخواهد بود. بهترین زمان مصرف سنباده‌های منیزیتی ۳۰ روز بعد از تولید آن است که دلیل آن تکمیل باند منیزیتی در دمای عادی می‌باشد (Curing Time) .
تولید سنباده به نظر ظاهری بسیار ساده می‌باشد ولی بر خلاف این تصور این محصولات حساسیت بسیار زیادی در تولید دارند و مواردی از قبیل کنترل مواد، درجه حرارت مواد، درجه حرارت سالن، نحوه میکس کردن مواد، زمان میکس کردن، زمان تشکیل باند سنباده و غیره در تولید آنها موثر هستند که هر کدام از ایتم‌ها در گرو دانش فنی می‌باشند و عدم داشتن دانش کافی، باعث مشکلاتی مثل مشکلات ظاهری (ترک‌های مویی که باعث پوک شدن داخل سنباده می‌گردد) و مشکلات کیفیتی (همانند از دست رفتن درخشش سنگ فرآوری شده) خواهد شد.
در کل هدف تولیدکننده‌ها در این صنعت تولید سنباده‌های رزین دایموند است که چه از نظر کیفیت و عمر سنباده و چه از نظر اتلاف زمان وضعیت بهتری داشته و قیمت تمام شده‌ی پایین‌تر و با صرفه داشته باشند. البته در حال حاضر بعضی از پلن‌های کوچک در ارتباط با این سنباده‌ها در بعضی از شرکتهای ایرانی در مراحل تست هستند که امیدواریم در آینده بتوانیم به این دانش به روز جهانی دست پیدا کنیم.
در مورد قیمت تمام شده‌ی سنباده‌های داخلی و تولید این سنباده‌ها مشکلات فراوانی گریبانگیر شرکت‌ها است. مثلا باید به تغییر کیفیت مواد اولیه، در دسترس نبودن همیشه مواد اولیه، کنترل کیفیت نداشتن مواد اولیه، سرمایه در گردش شرکت تولیدی و تغییرات قیمت ارز برای بخشی از مواد اولیه شیمیایی که در ایران موجود نیست و مجبور به واردات آن هستند، اشاره نمود. با این حال قیمت سنباده‌های داخل ایران نسبت به مشابه خارجی تقریبا ۳۵ الی ۴۰ درصد پایین‌تر است.
سخن پایانی
سنباده‌های مصرفی برای کارخانجات فرآوری سنگهای تزئینی در داخل کشور تولید می‌شوند و شرکت‌ها اگر دارای دانش فنی بالا و مدیریت دانش باشند، می‌توانند سنباده‌هایی با کیفیت عالی تولید کرده و حدود ۹۰ درصد از نیاز کشور را تامین نمایند. البته همانطور که در ابتدا عرض کردم داشتن دانش کافی برای تولید و مدیریت آن دانش در کارخانجات تولیدی اهمیت بسیار دارد. دائما در مورد کنترل مواد اولیه مصرفی برای تولید و کنترل پروسه تولید تاکید دارم و از همه مهم‌تر دانش نحوه مصرف این سنباده است که حائز اهمیت می‌باشد.
بدون داشتن دانش فنی از مشخصات شیمیایی و فیزیکی سنگ‌ها و نحوه چیدمان آنها، هدرها در ماشین‌آلات بکار گرفته شده و فاکتورهای دیگر همانند فشار یا ضد فشار هدرها و کنترل آب‌های مصرفی و نحوه چیدمان سنباده‌ها، نتیجه مطلوبی نخواهیم داشت. لذا خدمات پس از فروش در این صنعت بسیار نقش کلیدی را ایفا می‌کند. پیشنهاد من این است که ضمن بالا بردن کیفیت و حمایت از تولید کشور، با ورود این نوع محصولات از کشورهایی که تکنولوژی جدید این کالاها را در اختیار دارند، بتوانیم از دانش فنی آنها استفاده کرده و به خودکفایی کامل در این صنعت برسیم.